Ostrożeń warzywny – super zioło w naszym projekcie
Ostrożeń warzywny to kolejna niezwykle cenna roślina wprowadzana przez nas do uprawy. W ramach projektu „Innowacyjny model uprawy przetwórstwa i dystrybucji ziół w Dolinie Zielawy” badacze SGGW wraz z Gospodarstwem Rolnym Barbary Baj Wójtowicz opracowują nową technologię uprawy/ agrotechnikę dla tej cennej rośliny. A następnie we współpracy z ECO-FARM Sosnówka Sp. z o.o. powstają na bazie ostrożenia nowe herbatki i przyprawy o działaniu prozdrowotnym.
Ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum (L.) Scop.) należy do rodziny Asteraceae – Astrowate. Podobnie jak jego kuzyn ostrożeń łąkowy jest rośliną jadalną.
Dawniej był szeroko wykorzystywany zarówno w medycynie ludowej jak i w kuchni. Jego kłącze i młode rośliny są jadalne, stąd też określenie „warzywny”. To roślina o cennych wartościach pokarmowych, zawierająca dużą ilość białka, wapnia, potasu i magnezu. W niektórych krajach m.in. w Japonii i Indiach jest rośliną hodowaną jako warzywo, a młode pędy i liście używane są do gotowania barszczu. Również w dawnej Polsce gotowano z ostrożenia barszcz.
Dawniej ostrożeń warzywny zwany był czarcim żebrem ze względu na charakterystyczne liście przypominające żebra. Zioło to nazywano także czarcim zielem z uwagi na jego lecznicze właściwości.
Ostrożeń warzywny wykazuje szerokie właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybiczne. Zioło to ma też właściwości ogólnie odtruwające oraz ułatwiające wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, które przypisuje się obecności flawonoidów. Ostrożeń ma również właściwości wzmacniające i zwiększające odporność organizmu dzięki obecności związków triterpenowych, podobnych do związków występujących w korzeniu mniszka lekarskiego. Wykazano także jego działanie przeciwkrwotoczne. Podany bezpośrednio na skórę w postaci okładów i kąpieli wykazuje działanie przeciwzapalne.
Ostrożeń jest cennym źródłem flawonoidów, m.in. linaryny i pektolinaryny. Dostępne badania pokazują, że pektolinaryna wywołuje efekt porównywalny do kwasu acetylosalicylowego zastosowanego w tej samej dawce. Dostępna literatura naukowa wskazuje na możliwości zastosowania ostrożenia warzywnego jako środka moczopędnego, ściągającego i przeciwreumatycznego, a także w kosmetyce np. w płukankach przeciw wypadaniu włosów oraz w tonikach do twarzy. Wyniki wskazują również na dużą aktywność antyutleniającą kwiatostanów i liści ostrożenia. Wyciągi z ostrożenia zalecane są do stosowania zewnętrznego w zapaleniu spojówek (okłady, przemywania), świądzie skóry, wysypce alergicznej, trądziku, uszkodzeniu naskórka, oparzeniach termicznych i słonecznych I stopnia, żylakach podudzi, łupieżu i wypadaniu włosów oraz w postaci kąpieli do pielęgnacji skóry. Napar z ziela ostrożnia warzywnego może być stosowany nawet u niemowląt, szczególnie polecany jest u dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Kąpiel w naparze z ostrożenia daje szybką ulgę i poprawę stanu zdrowia dziecka.
Kąpiel w wywarze z ostrożenia warzywnego działa orzeźwiająco i odnawiająco również na organizm dorosłego człowieka. Od lat ostrożeń jest stosowany jako naturalny antybiotyk przy zapaleniach i chorobach skóry. Dawniej stosowano go również do zwalczania trądziku i łuszczycy. Obiecujące wydają się być wyniki badań dotyczące zastosowania wyciągów z ostrożenia jako czynników wspomagających leczenie nowotworów. Obecność fitosteroli i flawonoidów hamuje stany zapalne związane z przerostem gruczołu krokowego, z kolei lignany oraz kwasy fenolowe zawarte w ostrożeniu wykazują właściwości przeciwnowotworowe.
Dawniej uważano ostrożeń warzywny za roślinę magiczną, wskazującą czy człowiek jest chory, dlatego że odwar z ostrożenia warzywnego w trakcie kąpieli chorego gęstnieje lub galaretowieje. W przypadku, gdy obmywa się zdrowy człowiek wywar jest przejrzysty i nie zmienia swojego wyglądu. Zmiany przejrzystości uważane są jako wskaźnik istnienia oraz ustępowania zmian chorobowych.