Czarny bez (Sambucus nigra)
Surowiec zielarski: kwiatostany (kwiaty), owoce
Kwiaty czarnego bzu zawierają: flawonoidy, kwasy fenolowe, kwasy organiczne, sterole, olejek eteryczny, garbniki, triterpeny, sole mineralne.
Właściwości kwiatów bzu czarnego: napotne i przeciwgorączkowe, uszczelniające ściany naczyń włosowatych i poprawiające ich elastyczność, moczopędnie, wykrztuśne, oczyszczające organizm
Owoce czarnego bzu czarnego to skarbnica witaminy C, prowitaminy A
oraz wielu cennych składników mineralnych, takich jak wapń, potas, sód i żelazo. Ponadto zawierają kwasy owoce oraz antocyjany, które mają silne działanie antyoksydacyjne.
Owoce te wykazują działanie: przeczyszczające, regulujące trawienie, chroniące przed promieniowaniem UV, moczopędne, antywirusowe, łagodnie przeciwbólowe.
Miodunka plamista (Pulmonaria officinalis)
Miodunka ćma (Pulmonaria obscura)
Surowiec zielarski: ziele
Kwitnące ziele zawiera: garbniki, alantoinę, sole mineralne (w tym głównie potas), śluzy, kwasy organiczne i krzemionki
Właściwości lecznicze: przy łagodzeniu objawów związanych z chorobami górnych dróg oddechowych (zapalenia oskrzeli, kaszlu, infekcji gardła). Ułatwia odksztuszanie wydzieliny oskrzelowej, wspomaga gojenie się tkanek płucnych
i regenerację błony śluzowej gardła, a także pełni rolę osłonową w przewodzie pokarmowym. Ze względu na swoje właściwości, roślina bywa nawet nazywana zielem płucnym, suchotnikiem lub płucnikiem.
Przetacznik leśny przetacznik lekarski (Veronica officinalis)
Surowiec zielarski ziele
Kwitnące ziele zawiera: aukubinę, olejek lotny, garbniki, wosk, żywicę, sole mineralna i kwasy organiczne
Działanie i zastosowanie: napar z ziela działa wykrztuśnie, napotnie, moczopędnie i żołądkowo. Używa się go przeciw przeziębieniom i kaszlowi,
w leczeniu dychawicy oskrzelowej i zapaleniu oskrzeli. Poleca się go również przy zaburzeniach trawiennych, nieżycie jelit, zaburzeniach żołądkowych, schorzeniach wątroby, nerek i pęcherza moczowego. Zewnętrznie używa się odwaru z ziela do płukania przy anginie, podrażnieniu błon śluzowych gardła i jamy ustnej, zapaleniu dziąseł, oraz do przemywania przy oparzeniach i przewlekłych chorobach skóry.
Ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum)
Surowiec zielarski: ziele
Składnikami aktywnymi ziela są: flawonoid linaryna (pochodna akacetyny), pektolinaryna, glikozydy apigeniny i luteoliny; kwasy fenolowe,alkaloidy, olejek eteryczny, garbniki, fitosterole, laktony seskwiterpenowe.
Właściwości: odtruwające, żółciotwórcze i żółciopędne ochraniające miąższ wątroby przed marskością i stłuszczeniem, rozkurczowe w leczeniu i profilaktyce kamicy żółciowej, stanów zapalnych wątroby i niedoboru żółci. Poprawia funkcje wątroby po resekcji pęcherzyka żółciowego. Zmniejsza cofanie żółci do żołądka i stany zapalne dwunastnicy żołądka z tym związane. Wzmaga regenerację komórek wątrobowych. Fitosterole i flawonoidy hamują stan zapalny przy przeroście gruczołu krokowego. Laktony i fenolokwasy zawarte w ostrożeniu mają właściwości przeciwnowotworowe. Mocny napar działa ściągająco na skórę i błony śluzowe i ma właściwości przeciwbiegunkowe.
Róża dzika (Rosa canina) i róża pomarszczona (Rosa rugosa)
Surowiec zielarski: płatki korony, pąki kwiatowe, owoce, olej z nasion
Składniki aktywne: owoce róży zawierają znaczne ilości witaminy C, witaminę E, karotenoidy (m.in. likopen i β-karoten), flawonoidy, fenolokwasy, pektyny, kwasy organiczne i składniki mineralne.]. Zawarty w owocach galaktolipid o działaniu przeciwzapalnym stosowany jest w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.
Olej z nasion róży dzikiej charakteryzuje się wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych: kwasu linolowego, α-linolenowego i oleinowego. Zawiera również liczne fenolokwasy.
Płatki lub pąki kwiatowe róż zawierają antocyjany, flawonole i flawanole, proantocyjanidyny, elagotaniny i kwasy fenolowe o dużym znaczeniu prozdrowotnym.
Działanie i zastosowanie: owoce jako środek wspomagający leczenie przeziębień i chorób układu krążenia oraz w celu uzupełnienia niedoborów witaminy C. Wyciągi z owoców działają lekko moczopędnie, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Owoce i nasiona zawierają składniki, które mogą być przydatne w przeciwdziałaniu otyłości. Wyciągi z owoców róży wykazują również działanie cytotoksyczne w stosunku do komórek nowotworowych, np. raka okrężnicy Frakcje oligosacharydowe z owoców mają działanie przeciwcukrzycowe.
Płatki wykorzystuje się w niektórych krajach w medycynie ludowej w zaburzeniach trawiennych lub infekcjach górnych dróg oddechowych. Służą one także do przygotowywania herbatek i konfitur.. Polisacharydy zawarte w płatkach działają antyoksydacyjnie i mają dużą zdolność utrzymywania wilgotności, co może być wykorzystane w produktach kosmetycznych
Olej z nasion wykazuje właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, i może być stosowany zewnętrznie w stanach zapalnych skóry
Malina moroszka (Rubus chamaemorus )
Surowiec : owoce, liście
Składniki aktywne W fińskiej narodowej bazie danych o składzie żywności (Fineli) podano, że owoce maliny moroszki zawierają wiele składników odżywczych: węglowodany przyswajalne, białko, tłuszcz, błonnik, kwas askorbinowy. Występuje także witamina E, foliany, niacyna, witaminy z grupy B oraz składniki mineralne, w tym K, P, Ca, Fe, Zn.Owoce maliny moroszki zawierają także karotenoidy, olejek eteryczny oraz związki fenolowe, do których należą kwasy fenolowe: elagowy, galusowy, p-kumarowy, ferulowy, kawowy, wanilinowy, elagotaniny i flawonoidy.
W liściach również obecne są związki flawonoidowe, fenolokwasy – kwas elagowy i kwas galusowy – oraz ich pochodne.
W nasionach maliny moroszki występuje olej tłusty, w którym dominującymi kwasami tłuszczowymi są kwasy: linolowy, α-linolenowy i oleinowy.
Nasiona, stanowiące pozostałość po produkcji soku z owoców, zawierają związki polifenolowe, przede wszystkim elagotaniny. Nasiona maliny moroszki są również bogate w lignany – znalazły się na trzecim miejscu pod względem zawartości tych związków – po nasionach lnu i sezamu
Działanie i zastosowanie: zarówno owoce, jak i liście moroszki mają właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Butanolowe frakcje wyciągów metanolowych z liści były aktywne w stosunku do niektórych bakterii Gram-dodatnich, m.in. Staphylococcus epidermidis i S. aureus czy Bacillus subtilis. Takie właściwości wykazywał także kwas elagowy występujący w tej roślinie.
Wyciągi z owoców mają również właściwości przeciwutleniające i w związku z tym mogłyby być stosowane jako dodatek do żywności, przedłużający jej trwałość.
Badane są również ich właściwości antykancerogenne, na przykład w stosunku do raka okrężnicy czy raka szyjki macicy.
Nasiona wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe, między innymi w stosunku do uropatogennych bakterii Escherichia coli, oraz przeciwzapalne.
Lignany wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej – m.in. działanie antyoksydacyjne, antykarcynogenne, zmniejszające ryzyko chorób układu krążenia, regulujące poziom glukozy we krwi. Zaliczane są do fitoestrogenów, czyli związków roślinnych, które mogą działać w organizmie podobnie do estrogenów ludzkich lub zmniejszać oddziaływanie estrogenów na określone tkanki, wiążąc się z receptorami specyficznymi dla estrogenów.
Świeże owoce maliny moroszki wykorzystywane są do produkcji dżemów, soków, syropów i win, a suszone – jako składnik herbatek owocowych i owocowo-ziołowych. Wyciągi z owoców używane są także do produkcji kosmetyków, m.in. szamponów i kremów. Również olej, który można uzyskać z nasion oddzielonych podczas otrzymywania soku [uwzględniany jest w składzie kremów i mydeł. W tradycyjnej medycynie skandynawskiej owoce maliny moroszki wykorzystywane są przeciwko szkorbutowi, jako źródło witaminy C i mikroelementów. Liście tej rośliny stosowane są w przypadku biegunki.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
Surowiec: ziele i liście organy podziemne
Składniki aktywne W organach nadziemnych obecne są: flawonoidy (w tym luteolina, apigenina, kwercetyna, kemferol i in.), kwasy fenolowe (kawowy, chlorogenowy, ferulowy i in.), kwasy organiczne, garbniki, aminy biogenne, fitosterole, związki mineralne, witaminy (B, C, K)
W korzeniach pokrzywy zidentyfikowano lektyny, aglutyniny polisacharydy sterole, w tym m.in. β-sitosterol, kwasy polifenolowe, sole mineralne i in.
Działanie i zastosowanie Ziele i liście wykazują działanie moczopędne, zapobiegają drobnym krwawieniom w przewodzie pokarmowym, zwiększają poziom hemoglobiny i ilość czerwonych krwinek. Pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmów, obniżają poziom cukru we krwi.
Wyciąg z organów podziemnych pokrzywy stosowane są w profilaktyce przerostu gruczołu krokowego.
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria)
Surowiec: ziele zebrane w początkowym okresie kwitnienia.
Składniki aktywne W zielu rzepiku pospolitego występują garbniki flawonoidy (m in. kwercetyna), fitosterole, gorycze, kwasy organiczne, związki mineralne (w tym krzemionka) oraz witamina PP i witamina C.
Działanie i zastosowanie W lecznictwie ludowym napary z ziela zalecano do kąpieli zmęczonych nóg. Ziele wykazuje właściwości przeciwzapalne, ściągające, żółciotwórcze i żółciopędne. Zwiększa znacznie wydzielanie soku żołądkowego. Zalecany jest w nieżycie żołądka i jelit, w osłabieniu czynności wątroby i niedostatecznym wydzielaniu żółci. Zewnętrznie stosowany bywa jako środek ściągający, przeciwzapalny i przeciwbakteryjny do okładów na uszkodzenia skóry, owrzodzenia żylakowe a także do płukania jamy ustnej i gardła.