Liście i ziele pokrzywy zwyczajnej (Urticae Folium & Herba)

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) jest rośliną, którą znano i ceniono za jej właściwości lecznicze już w starożytności. Ze względu na szerokie spektrum dolegliwości, które można z jej pomocą wyleczyć Hipokrates uważał ją wręcz za królową wśród ziół. Jako surowiec zielarski wykorzystywane są praktycznie wszystkie jej elementy morfologiczne: korzeń, liście, ziele, a także owoce (nasiona). Ziele i liście pokrzywy dobrzej jest zbierać jeszcze zanim roślina zaczyna kwitnąć tj. w okresie od maja do września. Zbierając całe pędy najlepiej zrywać tylko ich część wierzchołkową do około 30 cm. Liście pokrzywy zawierają w sobie całe bogactwo substancji biologicznie czynnych. Znaleźć można w nich flawonoidy takie jak kemferol, kwercetyne, glikozyd kwercetyny, rutyne, izoramnetyne i amentoflawon, taniny należące do garbników, kwasy organiczne w postaci kwasów kumarowego, kawowego, ferulowego, chinowego, gentyzynowego, protokatechoweo oraz hydroksybenzoesowego, a także chlorofil, skopoletynę, eskuletynę i leukotreiny. Ponadto liście pokrzywy zawierają całkiem sporo karotenu, ksantofilu, likopenu i luteiny będących karotenoidami, jak również witaminy, przede wszystkim witaminę B2, B5, C i K. Spośród wszystkich elementów morfologicznych posiadają największą zawartość różnorodnych pierwiastków w postaci soli mangan, żelaza, miedzi, cynku, magnezu, wapnia, selenu i kobaltu. W zielu pokrzywy znajdziemy dodatkowo jeszcze takie substancje aktywne jak kwas foliowy, cytrynowy, jabłkowy, fumarowy i neochlorogenowy oraz związki organiczne w postaci sekretyny, tryptaminy, betainy i serotoniny, jak również sitosterole i β-sitosterole. Pod względem zawartości witaminy C pokrzywa klasyfikowana jest w grupie A, a więc grupie w której znajdują się rośliny posiadające największe ilości tej witaminy, przekraczające 500 mg/100g. Wpływ właściwego poziomu witaminy C w organizmie jest szczególnie istotny z punktu widzenia całego układu ruchu i układu nerwowego. Jest ona niezbędnym substratem w procesie produkcji kolagenu, wspiera procesy regeneracyjne, zwłaszcza ścięgien, a także chroni nerwy i tkanki przed negatywnym wpływem procesów oksydacyjnych. Może również przyczyniać się do zahamowywania rozwoju choroby Parkinsona. Obecność kwasu kumarowego, kawowego, chinowego, hydroksybenzoesowego, a także skopoletyny, karotenu i glikozydów flawonoidowych czyni z liści i ziela pokrzywy surowiec zielarski o bardzo silnym właściwościach hamujących rozwój wolnych rodników. Karotenoidy z kolei posiadają właściwości chroniące przed rozwojem miażdżycy i chorób nowotworowych. Pokrzywa zawiera w sobie pewne ilości pochodnych tyrozyny, która wykazuje właściwości przeciwhistaminowe. Jak wynika z badań ekstrakty z pokrzywy mają potencjał do hamowania objawów sezonowych alergii, jednakże same w sobie w sytuacji zażywania zbyt dużych ich ilości również mogą wywoływać reakcje alergiczne. Substancje zawarte w liściach pokrzywy wykazują działanie przeciwbólowe przynoszące ulgę przy bólach wynikających z urazów mechanicznych, a także bólach reumatycznych oraz właściwości przeciwzapalne pomocne w przypadku stanów zapalnych w obrębie kości i stawów. Wyciągi z pokrzywy można z powodzeniem stosować aby przyspieszyć gojenie ran, ich antybakteryjne właściwości są skuteczne nawet w przypadku gronkowca złocistego opornego na metycylinę. W ramach projektu „Innowacyjny model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół w Dolinie Zielawy” w gospodarstwie Barbary Baj -Wójtowicz pokrzywa została wprowadzona do uprawy w systemie agroleśnym razem z olszą czarną. Liście pokrzywy stanowią składnik Sosnowskiej przyprawy Orientalnej, Sosnowskiej przyprawy do sałatek i kanapek z pokrzywą, Sosnowskiej przyprawy do ziemniaków i Sosnowskiej przyprawy Dziki Las, a także Lubelskiej HERBATKI ZIOŁOWO-OWOCOWEJ BEAUTY QUEEN oferowanych przez markę Lubelskie Zioła.

1. Aleksandrowicz I., Pokrzywa zwyczajna jako superfood, Journal of NutriLife, 2019, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=319

2. Guz N., Baj-Wójtowicz B., Agroleśne surowce zielarskie zamknięte w aromatycznych Sosnowskich Przyprawach – przegląd przypraw Lubelskie Zioła, Newsletter 11, Lubelskie Zioła

3. Jakubczyk K., Janda K., Szkyrpan S., Gutowska I., Wolska J., Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterytyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne, Pomeranian Journal of Life Sciences, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecienie, Szczecin 2015, s. 191-198

4. Rosłon W., Baj-Wójtowicz B., Osińska E., Uprawa pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.) w systemie agroleśnym z olsza czarną (Alnus glutinosa L.), Agroleśnictwo – najważniejsza innowacja w rolnictwie, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu, Poznań 2020, s. 138-148

5. Wajs J., Stobiecka M., Brodziak A., Król J., Pokrzywa jako funkcyjny dodatek do żywności, suplementów diety i kosmetyków, Journal of Animal Science, Biology and Bioeconomy, Wydawnictwo Uniwerystetu Przyrodniczego w Lublinie, Lublin 2023, s. 17-27