Korzeń pokrzywy zwyczajnej (Urticae Radix)

Korzenie pokrzywy zwyczajnej podobnie jak liście i ziele jest znanym i cenionym surowcem o właściwościach leczniczych i prozdrowotnych. Do celów fitoterapeutycznych pozyskiwać można go dwukrotnie w ciągu roku – wczesną wiosną i jesienią. W podziemny częściach pokrzywy podobnie jak w zielu i liściach znaleźć można całe bogactwo substancji aktywnych: rutynę, amentoflawon i glikozyd kwercetyny należące do flawonoidów, kwasy fenolowe – kumarowy, ferulowy, kawowy, chinowy, gentyzynowy i hydroksybenzoesowy, taniny będące garbnikami, sitosterole takie jak kampesterol i stigmasterol oraz β-sitosterole. Ponadto w korzeniu zawarte są także ceramidy, monoterpendiole i ich glikozydy, fenyloetanoidy, kwas oleanolowy i kwas ursulowy, należące do triterpenów, sfingozyna, skopoletyna oraz fitoestrogeny w postaci lignanów. Jak wynika z badań korzenie zawierają więcej żelaza, kobaltu, niklu i glinu, aniżeli liście, natomiast mniej manganu, cynku, molibdenu i selenu. Dodatkowo są źródłem izomerów witaminy E. Jedną z bardziej znaczących z punktu widzenia medycyny właściwości wyciągów z korzenia pokrzywy jest ich wpływ na gospodarkę hormonalną kobiet i mężczyzn. Po pierwsze wykazują działanie prowadzące do obniżenia stężenia globuliny odpowiedzialnej za wiązanie hormonów płciowych (androgenów, estrogenu). Hamują syntazę estrogenową, czyli enzym, którego nadmiar u mężczyzn powoduje podniesienie poziomu estrogenów, a w konsekwencji przerost gruczołów piersiowych, natomiast u kobiet jeśli jest w niedoborze może prowadzić do wzrostu stężenia wolnego testosteronu, na rzecz obniżenia wolnego estrogenu co prowadzi do hirsutyzmu czyli zmężczyźnienia. W niewielkim stopniu są także w stanie obniżać poziom 5-α-reduktazy – enzymu, który jest odpowiedzialny za rozkład testosteronu do jego właściwej formy działającej na poziomie komórkowym. Preparaty zawierające w swoim składzie korzeń pokrzywy wykazują działanie przydatne w leczeniu cukrzycy i hipercholesterolemii. Obniżają zarówno stężenie glukozy, jak również cholesterolu i lipidów. Substancje zawarte w alkoholowych ekstraktach z korzenia mają działanie wpływające na wzrostu wydzielania insuliny, jednocześnie zwiększając wrażliwość komórek mięśniowych w stosunku do niej. Ekstrakty wodne z kolei hamują aktywność α-amylazy trzustkowej. Dzięki tym właściwościom pokrzywa może być bezpiecznym i naturalnym zamiennikiem syntetycznych leków na cukrzycę, posiadających wiele skutków ubocznych. Ze względu na działanie diuretyczne korzeń pokrzywy ma zastosowanie w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Przyczynia się do zmniejszania obrzęku, niwelowaniu bolesności podczas oddawania moczu, a także lepszego opróżniania pęcherza i kontrolowania oddawania moczu. Zwiększa również wydzielanie potu, działa żółciopędnie, dzięki czemu usprawnia procesy usuwania szkodliwych produktów przemiany materii. Wspiera układ odpornościowy stymulując produkcje limfocytów T, jak również wykazuje właściwości przeciwzapalne. Może mieć także pozytywny wpływ na układ krwionośny przyczyniając się do zwiększenia produkcji czerwonych krwinek oraz wzrostu zawartości w nich hemoglobiny. Surowiec pozyskiwany w gospodarstwie Barbary Baj-Wójtowicz w ramach projektu realizowanego przez grupę operacyjną „Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy” pochodzi z upraw współrzędnych pokrzywy zwyczajnej z olsza czarną. Znaleźć go można przede wszystkim w produkowanej przez markę Lubelskie Zioła Sosnowskiej przyprawie Dziki Las.

1. Jakubczyk K., Janda K., Szkyrpan S., Gutowska I., Wolska J., Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterytyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne, Pomeranian Journal of Life Sciences, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecienie, Szczecin 2015, s. 191-198

2. Guz N., Baj-Wójtowicz B., Agroleśne surowce zielarskie zamknięte w aromatycznych Sosnowskich Przyprawach – przegląd przypraw Lubelskie Zioła, Newsletter 11, Lubelskie Zioła

3. Rosłon W., Baj-Wójtowicz B., Osińska E., Uprawa pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.) w systemie agroleśnym z olsza czarną (Alnus glutinosa L.), Agroleśnictwo – najważniejsza innowacja w rolnictwie, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu, Poznań 2020, s. 138-148

4. https://rozanski.li/5405/klacza-pokrzywy-zwyczajnej-w-praktycznej-fitoterapii/