Rzepik pospolity – stanowiska naturalne, zastosowanie, uprawa
Autor: Natalia Guz, Barbara Baj-Wójtowicz
Morfologia
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria) jest byliną należącą do rodziny różowatych. Osiąga wysokość od 30 do 100, niekiedy 150 cm. Owłosiona łodyga najczęściej ma czerwonawe zabarwienie, rzadziej zielone. Listki są piłkowane lub ząbkowane o kolorze ciemnozielonym po stronie wierzchniej i szarawym od strony spodniej (gęsto owłosionej). Kwiaty są drobne i żółte ułożone w kłosokształtne grono. Owocem jest niełupka (Nawara 2020). Kwitnienie przypada na okres od maja do sierpnia, niekiedy wydłużone jest do września. Krzyżuje się z rzepikiem szczeciniastym oraz wonnym.
Ryc. 1 Kwitnący rzepik pospolity – fot. Zespół Lubelskie Zioła
Występowanie
Siedliskiem naturalnym rzepiku pospolitego są suche i świeże łąki, pastwiska, miedze, okrajki lasów, zbocza oraz okolice dróg.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest gatunkiem charakterystycznym dla zespołu ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych siedlisk lasów liściastych i mieszanych (All.) Trifolion medii oraz dla zespołu roślinności (Ass.) Trifolio-Agrimonietum (zespół koniczyny i rzepiku pospolitego). Jest pospolity na całym niżu po niższe położenia górskie.
Zastosowanie i potencjał leczniczy, korzyści z uprawy
Rzepik pospolity jest rośliną od dawna stosowaną w medycynie ludowej. Przypisywano mu moc leczenia ran postrzałowych, a także zwiększanie produkcji mleka i poprawianie walorów smakowych śmietany. Jego ziele wykorzystywano także w leczeniu zmęczonych nóg (poprzez kąpiele w naparze). Obecnie również docenia się jego właściwości. Zewnętrznie stosuje się go na uszkodzenia skóry, owrzodzenia żylakowe, a także do płukania jamy ustnej i gardła z uwagi na jego działanie ściągające, przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne. Ma duży potencjał leczniczy z uwagi na obecne w nim składniki aktywne: garbniki, flawonoidy (kwercytyna), fitosterole, gorycze, kwasy organiczne, związki mineralne (m.in. krzemionka), a także witaminę C oraz witaminę PP. Z uwagi na te właściwości stosowany jest jako środek żółciopędny zwiększający znacznie wydzielanie soku żołądkowego, regulujący proces trawienia, ściągający oraz antyseptyczny. Jest rośliną, która leczy nieżyt żołądka i jelit, wspomaga osłabioną wątrobę i pomaga przy niedostatecznym wydzielaniu żółci.
Fot. 2 Wysiew nasion do multiplatów po stratyfikacji – fot. Lubelskie Zioła
W Gospodarstwie Agroleśnym dr Barbary Baj-Wójtowicz rzepik pospolity od 2020 roku jest uprawiany w systemie agroleśnym
z produktywnymi żywopłotami na miedzach. Surowcem wykorzystywanym w produkcji przypraw oraz herbatek jest ziele zebrane
w początkowym okresie kwitnienia. Warto wspomnieć, że rzepik pospolity jest rośliną zasobną zarówno w nektar, jak i pyłek,
co umożliwia dywersyfikację dochodów poprzez wprowadzenie pasieki i pozyskiwanie miodu i innych produktów pszczelich. Przywabia on także pszczoły dzikie, motyle i bzygi oraz pozostałe muchówki wspierając jednocześnie zachowanie bioróżnorodności.
Fot. 3 Ziele rzepiku pospolitego podczas zbioru – na zdjęciu dr Barbara Baj-Wójtowicz
