RAPORT z REALIZACJI OPERACJI

„Innowacyjny model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół w Dolinie Zielawy”

Innowacyjny model produkcji zielarskiej w systemie agroleśnym to produkcja w zrównoważonym systemie, który zapewnia opłacalność ekonomiczną oraz ekologiczną. Lubelskie Zioła to nowa marka produktów o działaniu wspierającym zdrowie człowieka wytwarzanych w systemie agroleśnym: herbatek oraz przypraw, która powstała w wyniku realizacji celów operacji w postaci nowych produktów. Operacja ta była realizowana w Gospodarstwie Rolnym dr Barbary Baj Wójtowicz w Sosnówce położonej w Dolinie Zielawy, regionie znanym z tradycji uprawy ziół. Projekt uzyskał wsparcie z działania Współpraca w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Celem projektu było opracowanie i wdrożenie kompleksowego nowego modelu uprawy, zbioru, zarządzania gospodarstwem rolnym oraz produkcją w przetwórstwie za pomocą nowego systemu, oraz modelu, w wyniku którego powstaną dwa końcowe nowe produkty wprowadzone na rynek za pomocą ulepszonej metody marketingowej.

Konsorcjum badawczo – wdrożeniowe Grupa Operacyjna „Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy”

Projekt został zrealizowany przez konsorcjum badawczo – wdrożeniowe Grupa Operacyjna „Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy” powołane przez Barbarę Baj Wójtowicz, którą tworzyły  ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. – lider konsorcjum, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz dr Barbara Baj Wójtowcz (Gospodarstwo Rolne). Konsorcjum podpisało umowę z ARiMR na realizację projektu
w okresie w dniu 12.06.201 r., operacja zakończyła się w dniu 30.12. 2022 r.

Cel operacji

Opracowanie innowacyjnego modelu produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół w Dolinie Zielawy.

Cel operacji został osiągnięty poprzez następujące wskaźniki:

• Zostały opracowane i wdrożone 2 nowe produkty o działaniu wspierającym zdrowie człowieka: herbatka owocowa oraz przyprawa. Herbatka owocowa (na bazie surowców zielarskich w postaci owoców z gatunków wprowadzonych do uprawy w wyniku operacji: owocu róży pomarszczonej odmiany Hansa, owocu bzu czarnego, owocu maliny moroszki) została opracowana w oparciu o testy laboratoryjne i sensoryczne wykonane w SGGW oraz testy konsumenckie wykonane przez ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. i następnie wprowadzona na rynek przez ECO-FARM Sosnówka sp. z o.o. pod nazwą handlową Very Berry Fruitea pod marką Lubelskie Zioła. Przyprawa została opracowana na bazie owoców maliny moroszki oraz róży pomarszczonej suszonych metodą sublimacji i następnie proszkowanych w niskiej temperaturze by zachować jak najwyższy poziom substancji aktywnych. Przyprawa została opracowana w oparciu o testy laboratoryjne i sensoryczne wykonane w SGGW oraz testy konsumenckie wykonane przez ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. i następnie wprowadzona na rynek przez ECO-FARM Sosnówka sp. z o.o. pod nazwą handlową Cloudberry Rose Malina moroszka Róża Dzika Owoce liofilizowane Sproszkowane pod marką Lubelskie Zioła. Produkty te zyskały uznanie konsumentów oraz środowisk branżowych czego wyrazem są liczne nagrody np. lidera produkcji żywności o działaniu prozdrowotnym dla ECO – FARM Sosnówka.

Produkty powstały na bazie surowców z gatunków zielarskich wprowadzonych do uprawy w wyniku realizacji operacji. Produkty te dzięki opracowanym recepturom oraz specyficznym składnikom (malina moroszka, róża pomarszczona odmiany Hansa) są unikalne na polskim i europejskim rynku.

• Zostały opracowane i przetestowane w praktyce 2 nowe praktyki rolne w postaci agroleśnej uprawy alejowej polegającej na uprawie krzewów owocowych (bez czarny, róża owocowa) w rzędach oddalonych od siebie na odpowiednio dobraną odległość umożliwiającą wykorzystanie międzyrzędzi zwanych alejami do uprawy gatunku współrzędnego (miodunka sp., przetacznik leśny, malina moroszka). Nowe praktyki umożliwiają polową uprawę towarową gatunków leśnych takich jak miodunka sp., oraz przetacznik leśny z bzem czarnym, a także uprawę polową maliny moroszki (która jest rośliną torfowiska wysokiego zagrożoną całkowitym wyginięciem w stanie naturalnym w Polsce).

Wdrożenie w Gospodarstwie Rolnym Barbara Baj Wójtowicz opracowanych nowych praktyk rolnych umożliwiło towarową produkcję wysokiej jakości poszukiwanych surowców zielarskich. Wywołało także duże zainteresowanie rolników oraz ośrodków doradztwa rolniczego tymi nowymi praktykami.

• Zostały opracowane i były testowane 2 nowe metody organizacji produkcji.

Metoda organizacji produkcji ziół w systemie agroleśnym w gospodarstwie rolnym opiera się na zwiększeniu efektywności ekonomicznej i ekologicznej w gospodarstwie. Dzięki specjalnej organizacji produkcji na polu zwiększono efektywność wykorzystania pola LER, który w uprawie monokulturowej wynosi 1,0 do: współczynnika 1,8 dla uprawy agroleśnej bzu czarnego i miodunki, współczynnika 1,7 dla uprawy bzu czarnego i przetacznika leśnego oraz współczynnika 1,6 dla uprawy roży owocowej i maliny moroszki. Dodatkowo podniesiono efektywność ekonomiczną tych upraw agroleśnych w stosunku do uprawy konwencjonalnej bzu czarnego i róży pomarszczonej w następujący sposób: w uprawie bzu czarnego i miodunki dochodowość z 1 ha uprawy zwiększyła się o 300%, w uprawie bzu czarnego i przetacznika leśnego dochodowość zwiększyła się o 170%, w uprawie róży pomarszczonej dochodowość zwiększyła się o 630%.

Zastosowanie agroleśnych upraw alejowych umożliwiło zwiększenie ilości uprawianych gatunków na tym samym areale, Wprowadzenie do uprawy gatunków chronionych lub zagrożonych. Zastosowanie mulczu ułatwiło zarządzanie wodą i składnikami odżywczymi na plantacjach. Dzięki tej metodzie zwiększyła sekwestracja węgla organicznego w glebie.

Opracowana metoda organizacji produkcji w przedsiębiorstwie opiera się na surowcach zielarskich pochodzących z kontrolowanych upraw z konkretnego gospodarstwa (Gospodarstwo Rolne Barbara Baj Wójtowicz), oparciu o wyłącznie surowce pozyskane z upraw agroleśnych, maksymalnym skróceniu łańcucha dostaw oraz zastosowaniu elementów etykiety elektronicznej, dzięki czemu konsument skanując kod QR na etykiecie ma łatwy dostęp do informacji o surowcach użytych do produkcji i ich właściwościach.

Purpose of the operation: Development of an innovative model of production, processing and distribution of herbs in the Zielawa Valley.

The objective of the operation was achieved through the following indicators:

• Two new products supporting human health were developed and implemented: fruit tea and spice. Fruit tea (based on herbal raw materials in the form of fruits from species introduced into cultivation as a result of the operation: rosehip fruit of the Hansa variety, elderberry fruit, cloudberry fruit) was developed based on laboratory and sensory tests performed at SGGW and consumer tests performed by ECO – FARM Sosnówka sp. z o. o. and then introduced to the market by ECO-FARM Sosnówka sp. z o.o. under the trade name Very Berry Fruitea under the brand Lubelskie Zioła. The spice was developed on the basis of cloudberries and rose hips, dried using the freeze-drying method and then powdered at a low temperature to maintain the highest possible level of active substances. The spice was developed based on laboratory and sensory tests performed at SGGW and consumer tests performed by ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. and then introduced to the market by ECO-FARM Sosnówka sp. z o.o. under the trade name Cloudberry Rose under the brand Lubelskie Zioła. These products have gained recognition among consumers and industry circles, as evidenced by numerous awards, e.g. the leader in the production of health-promoting food for ECO – FARM Sosnówka.

The products are based on raw materials from herbal species introduced into cultivation as a result of the operation. Thanks to the developed recipes and specific ingredients (cloudberry, rugose rose of the Hansa variety), these products are unique on the Polish and European market.

• Two new agricultural practices were developed and tested in field in the form of agroforestry alley cultivation, which involves the cultivation of fruit bushes (elderberry, fruit rose) in rows spaced at specificaly designed distance from each other, enabling the use of inter-rows called alleys for the cultivation of an intercropping species (lungwort sp. , forest speedwell, cloudberry). New practices enable efficient use of agricultural field in order to introduce into cultivation valuable wild herbal species such as lungwort sp., and forest speedwell with elderberry, as well as field cultivation of cloudberry (which is a raised bog plant at risk of total extinction in its natural state in Poland).

The implementation of new agricultural practices at the Barbara Baj Wójtowicz Agricultural Farm enabled commercial production of high-quality sought-after herbal raw materials. It also generated great interest among farmers and agricultural advisory centers in these new practices.

• Two new methods of organizing production were developed and tested.

The method of organizing herb production in the agroforestry system on a farm is based on increasing the economic and ecological efficiency of the farm. Thanks to the special organization of production in the field, the efficiency of field use LER was increased, which in monoculture cultivation is 1.0 to: a coefficient of 1.8 for the agroforestry cultivation of black elderberry and lungwort, a coefficient of 1.7 for the cultivation of black elderberry and forest speedwell, and a coefficient of 1.6 for growing rose hips and cloudberries. Additionally, the economic efficiency of these agroforestry crops was increased in relation to the conventional cultivation of black elderberry and rugose rose as follows: in the cultivation of black elderberry and lungwort, the profitability from 1 ha of cultivation increased by 300%, in the cultivation of black elderberry and forest speedwell, the profitability increased by 170%. %, in the cultivation of rugose rose the profitability increased by 630%.

The use of agroforestry alley crops made it possible to increase the number of cultivated species in the same area, introducing protected or endangered species into cultivation. The use of mulch facilitated the management of water and nutrients in plantations. This method increased the sequestration of organic carbon in the soil.

The developed method of production organization in the herabal company is based on herbal raw materials from controlled crops plantations from a specific farm (Barbara Baj Wójtowicz Agricultural Farm), is based only on raw materials obtained from agroforestry cultivation, is based on the short supply chain and introduces the electronic label elements, thanks to which the consumer scans the QR code on the label and is provided with easy access to information about the raw materials used in production and their properties.

MATERIAŁY DODATKOWE

Innowacyjny model produkcji zielarskiej w systemie agroleśnym to produkcja w zrównoważonym systemie, który zapewnia opłacalność ekonomiczną oraz ekologiczną. Lubelskie Zioła to również nowa marka produktów o działaniu wspierającym zdrowie człowieka wytwarzanych w systemie agroleśnym: herbatek oraz przypraw.

Tutaj prezentujemy niewielki wycinek badań, testów i doświadczeń jakie przeprowadziliśmy w realizując ten projekt. Pozostałe wyniki zostały złożone w ARiMR oraz są obecnie opracowywane w postaci publikacji naukowych. Część wyników stanowi know how przedsiębiorstwa i będzie dostępne publicznie jedynie w ograniczonym zakresie.

Wdrożenia Lubelskie Zioła innowacyjny model produkcji zielarskiej w systemie agroleśnym

W ramach zadań badawczo – wdrożeniowych zostały wprowadzane do uprawy gatunki dziko rosnące, w tym zagrożone takie jak malina moroszka w systemie agroleśnym z różą owocową, przetacznik leśny i miodunka sp. w systemie agroleśnym z bzem czarnym, ostrożeń warzywny, rzepik pospolity, pokrzywa zwyczajna.

Lubelskie Zioła innowacyjny model produkcji zielarskiej w systemie agroleśnym to model produkcji „od pola do stołu”. Z surowców zielarskich uzyskanych z upraw prowadzonych przez dr Barbarę Baj Wójtowicz zostały sporządzone przez ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. nowe produkty o działaniu wspierającym zdrowie człowieka (herbatki oraz przyprawy) na podstawie receptur opracowanych przez zespół SGGW. Produkty te są wprowadzane na rynek pod marką Lubelskie Zioła za pomocą nowej strategii marketingowej.

W ramach operacji opracowany został model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji dla kilkuhektarowego, pilotażowego gospodarstwa dr Barbary Baj Wójtowicz położonego w Dolinie Zielawy, który został poddany wielokierunkowej analizie w warunkach rzeczywistych. Po etapie wdrożenia model jest upowszechniany jako dobra praktyka, w innych gospodarstwach są wdrażane systemy agroleśne. Model ten jest przykładem rolnictwa wspierającego łagodzenie zmian klimatu, przeciwdziałanie suszy, wspierającego bioróżnorodność, odbudowę gleby oraz wprowadzania do uprawy dziko rosnących zagrożonych gatunków celem ochrony ich populacji.

NAGRODY – Innowacyjny model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół oraz marka LUBELSKIE ZIOŁA.

Projekt i jego rezultaty były i są popularyzowane w Polsce i poza jej granicami przez dr Barbarę Baj Wójtowicz pełniącej również funkcję koordynatora operacji, ECO – FARM Sosnówka sp. z o.o. oraz naukowców SGGW.

W wyniku przeprowadzonej przez nich serii wykładów i prezentacji projekt został wyróżniony przez Komisję Europejską jako jeden z najbardziej innowacyjnych projektów w UE. Projekt otrzymał również wiele nagród w Polsce m. in.:

• Nagrodę za najciekawszy projekt realizowany
  z funduszy unijnych w Polsce

• Nagrodę za najlepsze rozwiązania poprawiające ekonomikę polskiego rolnictwa

• Nagrodę Lider produkcji produktów o działaniu prozdrowotnym w Polsce

• Nagrodę Lider Agroleśnictwa w Polsce

• Lider Innowacyjności

Wstęp – o agroleśnictwie

Agroleśnictwo to sposób użytkowania gruntu rolnego umożliwiający uprawę dwóch lub więcej różnych gatunków na tym samym areale bez utraty wysokości plonu i korzyści ekonomicznych z hektara. System agroleśny charakteryzuje się tym, że naśladuje piętra roślinności w lesie. Pozwala to na uzyskanie podwójnego lub wielokrotnego dochodu z tego samego areału. Jest to system uprawy zmniejszający nakłady na produkcję rolniczą, w tym na odchwaszczanie
i nawadnianie, które rosną w dobie postępujących zmian klimatycznych i trwającej od kilku lat w Polsce suszy, ponieważ pomaga zatrzymać wodę w glebie, zwiększając uwodnienie pola
i zapobiegając intensywnemu parowaniu. Uprawa agroleśna charakteryzuje się zadarnieniem gleby niskimi roślinami współrzędnymi, co zapobiega wzrostowi chwastów oraz erozji gleby. Uprawa w tym systemie pozwala również na efektywne wykorzystanie nawozów poprzez ich wchłanianie najpierw przez korzenie roślin płytko ukorzenionych, a następnie przez rośliny głęboko ukorzenione – w ten sposób eliminuje się spływanie nadmiaru nawozów do rowów i cieków wodnych i zanieczyszczanie morza. To nie wszystkie korzyści środowiskowe. Uprawa dwóch lub kilku gatunków na tym samym polu eliminuje szkodliwe monokultury i wspiera bioróżnorodność. Dzięki wprowadzeniu do uprawy agroleśnej gatunków rzadkich
i przyrodniczo cennych rolnictwo zapewnia ich przetrwanie, ochronę oraz dostęp do cennego surowca.

Agroleśnictwo to prowadzenie uprawy roślin różnych gatunków na tym samym areale w systemie współrzędnym, jak również produkcja żywnościowa i nieżywnościowa np. uprawa rolnicza w międzyrzędziach roślin szybkiej rotacji, bądź drzew nie owocowych. Dzięki temu oprócz typowych surowców rolnych w gospodarstwie uzyskuje się np. biomasę energetyczną, drewno dla przemysłu meblowego, zrębki i korę do ściółkowania, mulcz do ściółkowania upraw lub do produkcji pelletu itd.

W systemach takich każdy z elementów tych systemów wpływa pozytywnie na pozostałe z nim współrzędne, podnosząc efektywność ekonomiczną gospodarstwa rolnego oraz wpływając pozytywnie na środowisko naturalne. Uprawy agroleśne umożliwiają zatrzymanie węgla w glebie, zmniejszają zapotrzebowanie na nawozy sztuczne i ograniczają zanieczyszczanie nimi wód gruntowych. Systemy agroleśne wzbogacają i użyźniają glebę, umożliwiają odbudowywanie zdrowia gleby i warstwy próchnicznej. Uprawy w systemie agroleśnym są idealnym rozwiązaniem dla rolnictwa regeneratywnego, które powinno być wprowadzane nie tylko na gruntach marginalnych, ale na coraz większych terenach objętych intensywnym rolnictwem.

Nie są to sposoby nowe, były już stosowane w przeszłości, jednakże obecnie można je zintensyfikować i zmechanizować dzięki postępowi nauki i dostępowi do odpowiednich maszyn i narzędzi. Można wprowadzić elementy rolnictwa precyzyjnego oraz zdalnego zarządzania produkcją rolną.

Problemem w ostatnich dziesięcioleciach stały się olbrzymie uprawy monokulturowe np. rzepaku, soi czy kukurydzy ograniczające bioróżnorodność oraz często oparte na silnym nawożeniu nawozami sztucznymi wypłukiwanymi następnie do wód gruntowych, oraz silnym stosowaniem herbicydów, które negatywnie wpływają na pożyteczne owady. Problemem są też przedłużające się susze, pogarszające się stosunki wodne, pustynnienie terenów rolniczych, wymieranie owadów zapylających, zanikanie bioróżnorodności, włącznie ze znikaniem całych gatunków roślin i zagrożeniem innych gatunków wyginięciem.

 Z tego powodu Grupa Konsultacyjna Międzynarodowych Ośrodków Badań nad Rolnictwem (CGIAR) wybrała na szczycie klimatycznym w Bonn (6-17 listopad 2017 r.) dziesięć najważniejszych innowacji w rolnictwie pozwalających przystosować się do zmian klimatu. Agroleśnictwo zostało wymienione na pierwszym miejscu.

Na świecie prowadzi się już z powodzeniem plantacje agroleśne np. drzew migdałowca i tymianku oraz dzikiej czereśni i orzecha. Badania systemów agroleśnych zarówno silwopastoralnych (nasadzenia drzew i krzewów na pastwiskach) oraz upraw agroleśnych pasowych przeprowadzone w kilku krajach Europy nie pozostawiają wątpliwości, że systemy te są właściwym kierunkiem rozwoju rolnictwa w kierunku zrównoważonego i efektywnego ekonomicznie gospodarowania ziemią rolną.

 Połowa gospodarstw rolnych we Francji będzie gospodarstwami rolno-leśnymi do roku 2025. W Wielkiej Brytanii, która jest najbardziej zaawansowana w uprawach agroleśnych, prowadzi się z dużym powodzeniem wielkie uprawy towarowe drzew jabłoni i zbóż oraz warzyw.
Naszą przyszłością jest agroleśnictwo — system, w którym drzewa rosną na tej samej działce rolnej, na której uprawia się zboża, poprawiają jakość gleby i dostarczają drewna jako źródła dodatkowego dochodu.

Jakie uprawy agroleśne założyliśmy w ramach realizacji operacji?

• Uprawa alejowa bzu czarnego z miodunką sp.

• Uprawa alejowa bzu czarnego z przetacznikiem leśnym

• Uprawa alejowa róży pomarszczonej odmiany Hansa z maliną moroszką

• Uprawa na jednej działce bzu czarnego i ostrożenia warzywnego (uprawa z elementami systemu agroleśnego)

• Uprawa pokrzywy z elementami systemu agroleśnego

• Uprawa rzepiku pospolitego z elementami systemu agroleśnego

Przykład części badań jakie zostały jakie wykonaliśmy opracowując optymalne receptury nowych produktów.

Kierownikiem zespołu badawczego po stronie SGGW była prof. Ewa Osińska z Katedry Roślin Warzywnych i Leczniczych.

1. Ocena chemiczna herbatek owocowo-ziołowych

W herbatkach oznaczono:

– zawartość suchej masy – ocenę wykonano metodą wagową, zgodnie z Polska Normą,

– zawartość polifenoli ogółem,

– zawartość garbników,

– zawartość kwasów polifenolowych,

– zawartość barwników asymilacyjnych,

– aktywność antyutleniającą.

Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej analogicznie jak przy ocenie przypraw.

Zawartość oznaczonych związków czynnych i aktywność antyutleniająca analizowanych herbatek

Strata na masie po suszeniu to parametr, który charakteryzuje wilgotność surowca czy mieszanki surowcowej. Strata na masie po suszeniu wynosiła od 4,30 do 12,77%, co wskazuje, że surowce do przygotowania mieszanek były prawidłowo wysuszone. Tylko surowce herbatki H2 były zbyt mocno pozbawione wilgoci (tabela 6).

Mieszanki owocowo-ziołowe do naparzania opracowane w projekcie stanowią bogate źródło związków polifenolowych. Zawartość polifenoli ogółem była zróżnicowana i wynosiła od 1,4 do 5,4%. Najwięcej polifenoli ogółem oznaczono w herbatkach H5 i H1 (odpowiednio 5,4 i 5,3%); najmniej tych związków było w herbatce H11 i H8. Zawartość polifenoli ogółem w analizowanych mieszankach była zbliżona do zawartości polifenoli w ziołach takich jak mięta, pokrzywa i in. Pieszko i Zaremba (2013) podają, że zawartość ww. związków w różnych ziołach wynosi od 1,47 do 3,52%. Uzyskane wyniki były zbliżone, a dla herbatek H1, H5 i H9 nawet znacznie wyższe. Stwierdzono wyraźne różnice w zawartości garbników i kwasów polifenolowych. Najwięcej garbników zawierały herbatki H5 i H9 (2,17%), najmniej herbatka H6 (0,10%). Wysoka zawartość garbników może być odpowiedzialna za cierpki, gorzkawy smak naparu przygotowanego na bazie takiej mieszanki.

Zawartość kwasów polifenolowych wynosiła od 0,37 do 2,15%. Najwięcej tych związków oznaczono w mieszankach H1 i H9. Wysoką zawartością kwasów polifenolowych charakteryzowały się też herbatki H11 i H4. Najmniej tych związków oznaczono w herbatce H6. W mieszankach opracowanych w projekcie oznaczono także zawartość barwników asymilacyjnych (chlorofilu a+b i karotenoidów). Zawartość chlorofilu nie była wysoka i wynosiła od 0,05 do 0,44 mg/g), natomiast zawartość karotenoidów była śladowa.

Aktywność antyutleniająca, wyrażona w równoważnikach troloksu na 1 g produktu, wynosiła od 0,83 (H11) do 3,86 (H4) (tabela 6).

Dla herbatek H1 H2, H3, H4 i H5 przeprowadzono dodatkowo badania dotyczące wpływu metody naparzania (ekstrakcji) na wydajność tego procesu i zawartość związków polifenolowych oraz aktywność antyutleniającą w uzyskanych naparach. Wyniki zostały opublikowane w monografii „Agroleśnictwo – najważniejsza innowacja w rolnictwie”.

2. Ocena sensoryczna herbatek owocowo-ziołowych

Ocenę przeprowadzono w pracowni analizy sensorycznej Katedry Roślin Warzywnych i Leczniczych SGGW w Warszawie.

Zakres badań obejmował ocenę profilową barwy, zapachu i smaku 11 naparów (metoda QDA). Przed przystąpieniem do oceny przygotowano listę wyróżników.

Przygotowanie próbek do oceny

Bezpośrednio przed oceną przygotowano napary herbatek. Około 5 g surowca zalewano 250 ml gorącej wody (95C). Po 15 min. zaparzania wyciągi sączono i przelewano do wyparzonych i ogrzanych termosów.

Ocena barwy, zapachu i smaku naparów herbatek owocowo-ziołowych

Napary herbatek wlewano bezpośrednio przed oceną do zakodowanych zlewek o objętości 50 ml, które umieszczano w kolejności losowej (innej dla każdego oceniającego) na tacy, po czym podawano tace osobom z zespołu badawczego. Objętość każdej badanej próbki wynosiła 30 ml. Zespół oceniający składał się z 12 osób. Intensywność każdego z wyróżników oceniano za pomocą skali odpowiadającej 10 jednostkom umownym o określeniach brzegowych: niewyczuwalny – bardzo intensywny. Ocenę przeprowadzono w dwóch sesjach.

Wyróżniki do oceny profilowej herbatek owocowo-ziołowych

OCENA PROFILOWA BARWY I ZAPACHU HERBATEK OWOCOWO-ZIOŁOWYCH

 

OCENA PROFILOWA SMAKU HERBATEK OWOCOWO-ZIOŁOWYCH

Analogicznie jak w przypadku przypraw, oceniono także ogólne wrażenie sensoryczne, odbierane przy ocenie próbek przez zespół badawczy (ocena obiektywna),
a także pożądalność ogólną.

Do przeprowadzenia oceny sensorycznej herbatek owocowo-ziołowych zespół badawczy przygotował 26 wyróżników obejmujących barwę, zapach i smak.

Napary przygotowane na bazie mieszanek ziołowych opracowanych w projekcie różniły się pod względem barwy. Dla większości naparów dominowała barwa żółta. Herbatka H2 miała barwę żółto-różową, a herbatki H6 i H7 dały napar o barwie różowej. W zapachu naparów eksperci przygotowujący wyróżniki wyczuli kilka składników, w tym zapach ziołowy, miętowy, słodki, owocowy, kwiatowy, anyżkowy, różany, korzenny, kwaskowaty i sianowy. Niektórzy z członków zespołu badawczego wyczuli inne noty zapachowe. Ich listę zawiera tabela 7. Herbaty H3, H4 i H9 charakteryzowały się najwyższą notą zapachu ziołowego (ponad 5 ju) i niską notą zapachu owocowego. Zapach miętowy był wyraźnie wyczuwalny w naparach herbatek H9 i H10. W przypadku herbatki H3 zapach ten był także wyczuwalny, natomiast inne herbatki uzyskały bardzo niskie noty dla tego wyróżnika. Dla większości naparów dobrze wyczuwalny był zapach słodki (jego charakterystyka znajduje się w tabeli wyróżników). Tylko w przypadku herbatek H3, H4 i H10 deskryptor ten uzyskał niską notę (poniżej 2 ju). Wysoką notę dla zapachu owocowego odnotowano w przypadku herbatek H2, H7 i H11. Herbatki H5 i H8 charakteryzowały się dobrze wyczuwalnym zapachem kwiatowym (noty powyżej 3 ju). Herbatki H5 i H2 charakteryzowały się wyczuwalną nutą zapachu różanego (odpowiednio 3,98 i 3,43 ju). W przypadku pozostałych wyróżników zapachu wszystkie herbatki uzyskały niskie noty (poniżej 3 ju).

Wysokie noty dla smaku ziołowego uzyskały herbatki H1, H3, H4, H5, H8 i H9. Smak cierpki, ściągający był najwyżej oceniony w przypadku herbatki H4 (5,61 ju), co prawdopodobnie związane jest z wysoką zawartością polifenoli ogółem i garbników w tej herbatce (zielu przetacznika). Średnią wartością dla tej noty charakteryzowała się herbatka H9 (3,63 ju). Smak owocowy był dobrze wyczuwalny w herbatkach H2, H6, H7 i H11, a smak miętowy – w herbatkach H9 i H10, słabiej w herbatce H3. Najwyższą notę dla smaku różanego uzyskała herbatka H2 (3,28 ju). Dla herbatki H8 dobrze wyczuwalny był smak anyżkowy (3,51 ju). W przypadku smaku słodkiego wysokie noty uzyskały herbatki H6, H7 i H8. Pozostałe smaki, które wyodrębnione były z naparu przez zespół ekspertów, dla uczestników oceny były słabo wyczuwalne (tabela 7,8).

Tylko dla herbatki H6 wyróżnik ‘smak inny’ został wyczuty, a jego charakterystykę zamieszczono w tabeli 8 poniżej.

Uwagi zespołu oceniającego dotyczące zapachu innego i smaku innego w herbatkach

Podobnie jak w przypadku przypraw, zespół oceniający przygotował obiektywną ocenę jakości analizowanych herbatek. Wszystkie obiekty (z wyjątkiem herbatki H4) uzyskały noty powyżej 5 ju. Najwyższą ocenę uzyskała herbatka H6 (7,40 ju), nieznacznie (statystycznie nieistotnie) niższą ocenę dostała przyprawa H7 (7,01 ju). Herbatki H10, H9 i H5 uzyskały odpowiednio 6,22, 6,07 i 6,01 ju. Najniżej oceniona została herbatka H4 (4,2 ju).

Ocena pożądalności, czyli subiektywna ocena prowadzona w kategoriach „nie smakuje mi – bardzo mi smakuje”, pokazała, że badane herbatki znacznie różnią się pożądalnością. Za najlepszą uznano herbatkę H6, która w ocenie ‘konsumenckiej’ uzyskała notę aż 8,15 ju. Herbatka H7 została wskazana jako druga pod względem pożądalności, z notą 6,21 ju. Noty powyżej 5 ju uzyskały herbatki H10, H5 i H9. Najniżej oceniono pod względem pożądalności herbatkę H4 (2,57 ju).

Produkty wdrożone na rynek po etapie badań, testów laboratoryjnych i sensorycznych

Jednym z celów projektu „Innowacyjny model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół
w Dolinie Zielawy” było powstanie dwóch nowych produktów, które chcieliśmy wprowadzić na rynek.

Na podstawie przeprowadzonych badań (analiz chemicznych i sensorycznych) wytypowano dwa produkty: mieszankę przyprawową i herbatkę owocową tj.

• Mieszanka przyprawowa – Cloudberry Rose Malina Moroszka Róża Dzika Owoce Liofilizowane Sproszkowane to produkt liofilizowany  bazujący na polskich owocach maliny moroszki Rubus chamaemorus L. i róży dzikiej Rosa canina L. pochodzących z plantacji agroleśnej (współrzędnej moroszki oraz róży owocowej w Sosnówce).

• Herbatka owocowa – Lubelska HERBATKA OWOCOWA VERY BERRY FRUITEA BARDZO OWOCOWA HERBATKA  produkt o działaniu wspierającym zdrowie. Bazuje na owocach superfoods pochodzących z unikalnych agroleśnych upraw współrzędnych:

• owocach róży pomarszczonej Rosa rugosa,

• owocach bzu czarnego Sambucus nigra,

• owocach maliny moroszki Rubus chamaemorus.

W składzie Lubelskiej HERBATKI OWOCOWEJ VERY BERRY FRUITEA BARDZO OWOCOWEJ  HERBATKI znalazły się owoce róży pomarszczonej cenione w medycynie ludowej m.in. za wspieranie odporności, pomoc w leczeniu przeziębień, a także owoce bzu czarnego stosowane w walce z wirusami ze względu na obecne w nich garbniki, antocyjany i witaminy oraz wspomagające leczenie stanów zapalnych układu pokarmowego.

Wyżej wymienione produkty uzyskały także ocenę dotyczącą zanieczyszczeń metalami ciężkimi, pestycydami i drobnoustrojami przeprowadzoną dodatkowo w akredytowanym laboratorium zewnętrznym.